از زمان جنگهای صلیبی قرون وسطی و گسترش امپراطوری عثمانی به اروپا و از زمان فتوحات عرب ها درسدههای ۷ و ۸ که از سال ۷۱۱ به بعد منجر به تسخیر اسپانیا شد، فرهنگ و هنر اسلامی وارد قلمرو مسیحیان شد و از آن زمان به بعد فرهنگ و هنرهای مسیحی و اسلامی به طور فزایندهای از یکدیگر متاثر شده اند؛ هرچند فرهنگ و هنر اسلامی غالبا با فرهنگ مسیحیان متناقض بود اما موجب غنی تر شدن هر چه بیشتر آن در مرور زمان شده است. از جمله این تاثیرات می توان از تاثیر فرهنگ و هنر اسلامی بر یوهان ولفگانگ فون گوته نام برد. گوته، شاعر، نقاش، ادیب و نویسنده شهیر آلمانی است که علاقه زیادی به دین اسلام داشته است. قبل از هرچیز این علاقه شدید گوته به اسلام در اثر مشهورش"دیوان غربی-شرقی" که امروز ما آن را در کنار "فاوست" به عنوان مهم ترین اثر شعروار به میراث گذاشته شده گوته در آلمان می شناسیم، نمود می یابد. تاثیرپذیری گوته از حافظ شاعر ایرانی کاملا در دیوان شرقی-غربی او مشهود است. گوته با الهام از حافظ این اثر را به وجود آورد و به این ترتیب پلی فرهنگی و هنری را بین دو ملت شرق و غرب فارغ از تمام اختلافات مذهبی، فرهنگی و زبانی ایجاد کرد که تا به امروز نیز همچنان پابرجاست.
فرهنگ و هنر اسلامی را البته در میان دیگر آثار ادبی آلمان نیز می توان یافت. به طورمثال گوتهلد افرایم لسینگ نویسنده، فیلسوف و ادیب برجسته عصر روشنگری آلمان در کتاب ناتان خردمند (به آلمانی رینگ پارابل) از فرهنگ اسلامی تاثیر پذیرفته است.
اما فرهنگ اسلامی فراتر از شعر و ادبیات، در بُعد دیگری یعنی هنر نیز در آلمان متجلی شده است. آثار هنری اسلامی از سرزمین های ایران و ترکیه و کشورهای عرب زبان مدت هاست که در آلمان مشاهده می شود.
اصطلاح هنراسلامی عبارت از هنری است که در گستره جغرافیایی اسلامی و همچنین از قرن هفتم به بعد در مناطقی از جهان تحت تاثیراسلام پدید آمده است. هنر اسلامی دارای ویژگی هایی خاص طراحی است که در هنرهایی مانند معماری، خوشنویسی، نقاشی، شیشه گری، سرامیک ومنسوجات مانند فرشهای دستباف و فلزکاری و قلمزنی مشاهده می شود. در هنر اسلامی به عناصر تکرار شونده زیادی برمیخوریم مانند استفاده از طرحهای هندسی یا ترسیمی غیر واقعگرایانه از گل و گیاه که به نقش های اسلیمی معروف هستند. نقوش اسلیمی در هنر اسلامی اغلب به عنوان نمادی از طبیعت بیکرانی بهکار میرود که مخلوق خداست. هرچند این نظریه مورد قبول همگان نیست اما تعمد در عدم بازنمایی و تقلید دقیق طبیعت را معمولا بهعنوان نشانی از فروتنی هنرمندان دانستهاند که معتقد بودند ایجاد کمال تنها خاص خداوند است.
امروزه بسیاری از اشیاء گرانبهای خلق شده با دست هنرمندان مسلمان در مجموعه های فرهنگی و هنری آلمان و به طور خاص در موزه "پرگامون" که منحصر به آثار هنری و تمدنی اسلام است، نگهداری می شود. در موزه "پرگامون" از مجموعه آثار هنری جهان اسلام، فقط آثار متعلق به سرزمین ایران یا حوزه ایران فرهنگی بیش از ۵۴۰۰ مورد است. بخشی از آثار ارزشمند موجود در موزه پرگامون غنائم جنگی هستند.
هنر اسلامی در آلمان بیش از صد سال است که در این کشور رخ نمایی می کند؛ آثار اسلامی در این کشور از چنان جایگاهی برخوردار است که دومین موزه بزرگ هنرهای اسلامی بعد از قاهره در برلین بنیان گذاشته شده است و دارای مجموعه هنرهایی است که در نوع خود در اروپا بی نظیر به شمار می رود. هیچ موسسه دیگری در اروپا، چنین شاهکاری هنری را در خود گرد نیاورده است. موزه هنرهای اسلامی پرگامون در سال ۱۹۰۴ از سوی ویلهلم فون بُده در موزه بده Bodeدر قسمت جزیره موزه بنیان نهاده شد. آثار زیبایی از معماری، صنایع دستی، جواهرات، سکههای قدیمی و هنرهای تجسمی اسلامی از کشورهایی مانند ایران، اردن، ترکیه، سوریه، پاکستان، عراق و سایر کشورهای اسلامی در این موزه ارائه شده است.
در میان آثار مهم این مجموعه، اتاق حلب به چشم میخورد. این اتاق مملو از نمادهای هنر اسلامی متعلق به سال ۱۶۰۰ میلادی است که محل پذیرایی یک تاجر مسیحی اهل حلب از میهمانانش در دوران حکومت امپراطوری عثمانی بر سوریه بوده است. موزه هنرهای اسلامی در برلین نشان میدهد که هنرها و فرهنگهای کشورهای اسلامی و اروپا به طور غیرقابل تفکیکی درهم تنیده شدهاند و پیوند محکمی با هم دارند.
یکی دیگر از جلوه های هنر اسلامی در آلمان، مساجد ساخته شده در این کشور هستند. مسلمانان در آلمان به چندین گروه نسبتاً متنوع تقسیم میشوند که از نظر شاخه های مذهبی، خاستگاه قومی، سبک زندگی و میزان دینداری متفاوت هستند. این امر در معماری اسلامی مساجد نیز منعکس میشود. نخستین مساجد در آلمان در سده های ۱۸ و ۱۹ میلادی در این کشور ساخته شدند. البته متاسفانه کشورهای اسلامی کمتر طرح های مبتکرانه و معرفی کننده فرهنگ کشور خود در طراحی مساجد در آلمان دارند اما برخی از مساجد نیز با بهره گیری از هنر مدرن به گونه ای شایسته توانسته اند زیبایی شناسی بصری مخاطب را اقناع کنند. از جمله این مساجد می توان به بزرگ ترین مسجد که از سوی ترکیه در کلن ساخته شده است، اشاره کرد. این مسجد پنج طبقه با گنبد ۳۵ متر ی و دو مناره –که هرکدام ۵۵ متر ارتفاع دارند- معماری زیبایی را با استفاده از بتن و شیشه در کلن به رخ می کشد که البته در این بنا، هنر اسلامی با هنر مدرن تلفیق شده است. مسجد پنزبرگ در باواریا نیز معماری اسلامی به سبک مدرن است که جذابیت آن موجب شده است تاکنون هزاران نفر از آلمانی های غیرمسلمان از آن دیدن کنند. این مساجد تورهایی را برای پیروان سایر ادیان به داخل مسجد ترتیب داده اند تا آنان نیز با دین و فرهنگ و هنر اسلامی آشنا شوند. این مسجد نمایی از شیشه آبی دارد. این مسجد جزء بناهای درخورتوجه بایرن آلمان به شمار می رود. گفته می شود در حال حاضر بیش از یکهزار مسجد در آلمان فعالیت دارد.
نباید فراموش کرد به جز جنبه هنر اسلامی مساجد، آنها نماینده معرفی فرهنگ و هنر اسلامی نیز هستند و به عنوان یک مجموعه فرهنگی هم فعالیت می کنند. قدرت و نفوذ این فرهنگ خواه ناخواه مقاومت هایی در برابر آن ایجاد می کند. چنانکه نخستین مقاومت ها در برابر ساخت مساجد دراواسطدههنودبه بهانه های متعددی از جمله افراطی گری، آلودگی صوتی و مشکل پارکینگ در مانهایم آغاز شد. با این وجود امروز تعامل خوبی بین مساجد و جامعه آلمان ایجاد شده است.
نظر شما